معرفی بهترین کود برای افزایش تناژ گندم

انتخاب بهترین کود برای افزایش تناژ گندم، دغدغه‌ای همیشگی برای کشاورزان در سراسر جهان بوده است. دستیابی به عملکرد مطلوب، مستلزم شناخت دقیق نیازهای گندم و انتخاب کودی متناسب با آن است.

آزمایش خاک، اولین گام در این مسیر است. تنوع بی‌نظیر خاک‌ها، لزوم اتکا به داده‌های آزمایش خاک و تجزیه و تحلیل بافت را برای انتخاب روش صحیح کوددهی به روشنی نشان می‌دهد. برنامه‌های رایج کوددهی گندم، تنوعی از گزینه‌ها را پیش روی کشاورزان قرار می‌دهد. از برنامه NPK تا روش‌های نوین مانند کوددهی با پهپاد، هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. عوامل موثر بر عملکرد گندم، فراتر از کوددهی است. آفات، بیماری‌ها، واریته بذر کاشته شده و شرایط اکولوژیکی نیز نقشی کلیدی در ارتقای عملکرد ایفا می‌کنند.

در این مقاله اسپوتاشیمی، به دنبال بررسی بهترین کود برای افزایش تناژ گندم خواهیم بود. با بررسی عمیق‌تر برنامه‌های کوددهی، الزامات و نکات کلیدی در اجرای آنها، و همچنین سایر عوامل موثر بر عملکرد، گامی در جهت دستیابی به حداکثر تناژ گندم برخواهیم داشت.

بهترین کود برای افزایش تناژ گندم

به طور کلی، برای گندم برای رشد بهتر به مواد مغذی زیر نیاز دارد:

نیتروژن (N)، پتاسیم (K)، فسفر (P) (فسفات = PO43-)، گوگرد (S)، منیزیم (Mg)، آهن (Fe) منگنز (Mn)، روی (Zn)، بور (B)، مس (مس)، کلسیم (Ca).

بهترین کود استارتر گندم

هنگام کوددهی همزمان با کاشت بذر گندم، باید میزان مصرف نیتروژن و پتاسیم را محدود کرد تا از آسیب احتمالی به بذر جلوگیری شود. در صورتی که قصد دارید کود استارتر را به طور مستقیم با بذر گندم در تماس قرار دهید، به دستورالعمل‌های زیر توجه کنید:

برای ردیف‌هایی با فاصله 15 اینچ (حدود 38 سانتی‌متر):

• حداکثر 16 پوند (حدود 7.3 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های با بافت متوسط تا خوب.
• حداکثر 11 پوند (حدود 5 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های شنی یا خشک.

برای ردیف‌هایی با فاصله 10 اینچ (حدود 25 سانتی‌متر):

• حداکثر 24 پوند (حدود 10.9 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های با بافت متوسط تا نرم.
• حداکثر 17 پوند (حدود 7.7 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های شنی یا خشک.

برای ردیف‌هایی با فاصله 6 تا 8 اینچ (حدود 15 تا 20 سانتی‌متر):

• حداکثر 30 پوند (حدود 13.6 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های با بافت متوسط تا نرم.
• حداکثر 21 پوند (حدود 9.5 کیلوگرم) نیتروژن به همراه پتاسیم برای خاک‌های شنی یا خشک.

نکته مهم: به طور کلی، نباید از کودهای حاوی نیتروژن بر پایه اوره (Urea) برای هیچ فاصله ردیفی یا نوع خاکی، به صورت همزمان با بذر استفاده شود.

اهمیت مصرف بهینه نیتروژن برای گندم
تقسیم‌بندی مصرف نیتروژن

به دلیل سهولت تجزیه اوره، مصرف نیتروژن به صورت تقسیم‌شده به یک رویه‌ی جاافتاده تبدیل شده است. در خاک‌های متوسط تا سنگین، دو سوم یا نصف کل نیتروژن باید در زمان کاشت و یک سوم یا نصف باقی‌مانده در زمان اولین آبیاری مصرف شود. اگر خاک شنی باشد و مقدار زیادی نیتروژن مورد نیاز باشد، سرکشی به صورت دو یا سه نوبت انجام می‌شود. در شرایط بارانی، کل دوز مصرفی نیتروژن باید قبل از کاشت به خاک اضافه شود.

انتخاب نوع کود نیتروژن

در شرایط عادی خاک، تمامی کودهای نیتروژن موجود در بازار برای گندم به یک اندازه مؤثر هستند. اما در خاک‌های آهکی (حاوی آهک آزاد) و خاک‌های قلیایی سفت، 10 تا 30 درصد از نیتروژن مصرفی، در صورت استفاده از اوره یا سایر کودهای آمونیومی برای سرکشی، می‌تواند از طریق تبخیر آمونیاک از بین برود. در چنین شرایطی، استفاده از کود CAN (نیترات آمونیوم کلسیم) بر اوره ارجحیت دارد.

نقش حیاتی نیتروژن در گندم

مهم‌ترین نقش نیتروژن در گیاه، حضور آن در ساختار پروتئین‌ها است؛ پروتئین‌ها مهم‌ترین مواد سازنده‌ای هستند که هر موجود زنده یا پروتوپلاسم از آن‌ها ساخته می‌شود. علاوه بر این، نیتروژن در کلروفیل، ماده‌ای که رنگ سبز برگ را ایجاد می‌کند، نیز یافت می‌شود. کلروفیل به گیاه این امکان را می‌دهد تا از طریق فتوسنتز، انرژی نور خورشید را منتقل کند. بنابراین، تأمین نیتروژن برای گیاه بر میزان پروتئین، پروتوپلاسم و کلروفیل تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، بر اندازه سلول، سطح برگ و فعالیت فتوسنتزی نیز اثرگذار است.

فسفر (P) – پتاسیم (K)

برای کودهای فسفاته و پتاسیم بهتر است بذرها را در خاک مرطوب قرار دهید. در زمان کاشت به مقدار کامل فسفر و پتاس بمالید. در صورت امکان فسفر و پتاس را 5-3 سانتی متر به پهلو و 3-5 سانتی متر در زیر به کمک مته کودی قرار دهید. در مورد کودهای فسفاته نه تنها فسفر کل بلکه مقدار فسفر محلول در آب را نیز باید در نظر گرفت.

کودهای فسفاته گندم باید حاوی حداقل 50 درصد فسفر کل به صورت محلول در آب و بقیه به صورت محلول سیترات فسفر باشد. در خاک های خنثی و قلیایی اهمیت نسبی دارد. به عنوان مثال سنگ فسفات نسبتاً ارزان است، اما اگر در خاک های خنثی یا قلیایی استفاده شود، به دلیل حلالیت کم، فایده چندانی برای محصول نخواهد داشت. کودهای مایع حاوی فسفر به عنوان بهترین کود برای پنجه زنی گندم شناخته می شود.

اهمیت فسفر محلول در آب

در مورد کودهای فسفری، علاوه بر کل فسفر، به میزان فسفر قابل جذب توسط گیاه (محلول در آب) نیز توجه کنید. کودهای فسفری مناسب برای گندم باید حداقل 50 درصد از کل فسفر را به صورت محلول در آب و مابقی را به صورت محلول در سیترات آمونیوم داشته باشند. این نکته به ویژه در خاک‌های خنثی و قلیایی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

به عنوان مثال، فسفات سنگ آسیاب شده (Rock Phosphate) نسبتاً ارزان است، اما در صورت مصرف در خاک‌های خنثی یا قلیایی به دلیل حلالیت کم، برای محصول چندان مفید نخواهد بود.

انتخاب کود فسفری بر اساس اسیدیته خاک

در خاک‌های اسیدی (با pH کمتر از 6)، استفاده از سرباره بازی (Basic Slag) یا فسفات سنگ ممکن است از سوپر فسفات یا دی آمونیوم فسفات به صرفه‌تر باشد، زیرا هزینه هر واحد فسفر در خاک‌های اسیدی پایین‌تر است.
سوپر فسفات به صورت گرانوله بیشترین اثربخشی را دارد، در حالی که کودهای محلول در سیترات مانند فسفات سنگ و سرباره بازی به صورت پودر ریز مؤثرتر هستند.

کود پتاسیم برای گندم

کلرید پتاسیم (Muriate of Potash) و سولفات پتاسیم (Potassium Sulphate) تنها کودهای پتاسیمی موجود در بازار هستند. هر دو به عنوان بهترین کود برای افزایش تناژ گندم شناخته می‌شوند.

نقش کود پتاسیم برای رشد گندم

تأمین مناسب پتاسیم منجر به موارد زیر می‌شود:

عملکرد بهتر فتوسنتز: جذب نور خورشید و تبدیل آن به انرژی برای رشد گیاه افزایش می‌یابد.
افزایش مقاومت به برخی بیماری‌ها: گندم در برابر بیماری‌های خاصی که می‌تواند عملکرد محصول را کاهش دهد، مقاوم‌تر می‌شود.
بهبود کیفیت آب: به دلیل افزایش بهره‌وری مصرف آب، کیفیت آب در دسترس گیاه بهبود می‌یابد.
تقویت ساقه گندم: ساقه گندم (کاه) مستحکم‌تر شده و به پر شدن دانه‌ها کمک می‌کند.

S – گوگرد

گوگرد، عنصری مغذی و ضروری برای گندم است که نقشی کلیدی در دو جنبه حیاتی ایفا می‌کند:

افزایش کارایی مصرف نیتروژن

گوگرد بر جذب و استفاده گیاه از نیتروژن، عنصری حیاتی برای رشد، تأثیر مستقیم می‌گذارد. کمبود گوگرد در خاک، مانع از جذب و استفاده بهینه نیتروژن توسط گیاه می‌شود. متأسفانه، سال‌ها آبیاری بدون استفاده از کودهای گوگردی، منجر به کمبود گوگرد در 35 تا 80 درصد خاک‌ها شده است.

خبر خوب این است که امروزه، بسیاری از کودهای نیتروژن موجود در بازار، مانند کود 40-0-0 (14 SO3)، گوگرد کافی را نیز برای گیاهان گندم تأمین می‌کنند. طبق دستورالعمل‌های کلی، گندم برای رشد مطلوب به 0.4 درصد گوگرد در بافت گیاهی نیاز دارد.

ارتقای کیفیت دانه گندم

گوگرد نقشی کلیدی در کیفیت دانه گندم، به خصوص برای تولید نان، ایفا می‌کند. این عنصر، جزء اصلی پروتئین‌ها است و به طور مستقیم بر کیفیت پخت نان و ارزش غذایی آن تأثیر می‌گذارد.

نحوه تأمین گوگرد مورد نیاز گندم

کوددهی

با توجه به عدم تحرک گوگرد در گیاه، باید آن را در دوزهای کم و در چند نوبت، همراه با کودهای نیتروژن و در مراحل مختلف رشد گیاه، به خاک اضافه کرد.

محلول‌پاشی

نیاز به گوگرد را می‌توان با محلول‌پاشی سولفات منگنز (MnSO4) در 2 تا 3 نوبت، نزدیک به اولین آبیاری (2.5 کیلوگرم MnSO4 در 500 لیتر آب) نیز برطرف کرد.

استفاده از کودهای ترکیبی

گوگرد مورد نیاز گندم می‌تواند از طریق کودهای ترکیبی مانند سولفات روی (ZnSO4) که معمولاً به میزان 25 کیلوگرم در هکتار استفاده می‌شود، نیز تأمین شود.

نکته مهم

برای تعیین مقدار دقیق گوگرد مورد نیاز گندم، کشاورزان باید از طریق آزمایش خاک و گیاه، میزان گوگرد موجود در خاک را اندازه‌گیری و سپس با توجه به آن، برنامه کوددهی مناسب را اجرا کنند.

مدیریت کوددهی برای افزایش عملکرد گندم

این متن نکات مهمی را در مورد مدیریت کوددهی برای افزایش عملکرد گندم ارائه می دهد:

زمان مصرف کود

نیمی از دوز نیتروژن، کل فسفر و کل پتاسیم را در زمان کاشت به صورت ردیفی مصرف کنید.
باقیمانده نیتروژن را همراه با اولین آبیاری به صورت پاششی پخش کنید.
اگر از نیتروفسفات به عنوان منبع فسفر استفاده می کنید، مصرف نیتروژن در زمان کاشت را متوقف کنید.

کاهش مصرف کود با استفاده از کود سبز

اگر در کشت تابستانه گذشته از کود سبز استفاده شده است، میزان مصرف نیتروژن را به نصف کاهش دهید.
فسفر توصیه شده برای گندم را بر روی زمین‌هایی که در آن‌ها از کود سبز استفاده شده، اعمال کنید.
کوددهی با ذرت علوفه در تابستان نیز باعث افزایش عملکرد گندم می‌شود.

تنظیم مصرف کود با کود دامی

در صورت استفاده از کود دامی، به ازای هر 1000 کیلوگرم کود دامی، 2 کیلوگرم نیتروژن و 1 کیلوگرم فسفر اضافه کنید.
لجن چغندر قند(6 تن در هکتار) که در کشت برنج قبلی استفاده شده است، باعث کاهش یک سوم دوز نیتروژن و نصف دوز فسفر مصرفی برای گندم می‌شود.
اگر از 10 تن کود دامی در هکتار استفاده شود، نیازی به مصرف فسفر نیست و تنها نصف دوز توصیه شده نیتروژن را باید اضافه کرد.

کاشت دیرهنگام

اگر گندم بعد از اواسط آذرماه کاشته شود، 25 درصد کمتر از میزان توصیه شده برای کشت معمولی، نیتروژن مصرف کنید.

خاک رنگی

برای گندمی که در خاک رنگی کاشته می شود، 25 درصد بیشتر از میزان توصیه شده، نیتروژن مصرف کنید.

مصرف اوره

اگر از اوره به عنوان منبع نیتروژن استفاده می شود، نیمی از آن را قبل یا بعد از آماده سازی آبیاری پیش از کاشت و نصف دیگر را 7 روز قبل یا 5 روز بعد از اولین آبیاری مصرف کنید.

خاک سبک

در خاک سبک، نصف نیتروژن را در زمان کاشت، یک چهارم را بلافاصله بعد از اولین آبیاری و یک چهارم باقی مانده را بعد از دومین آبیاری مصرف کنید.

کمبود نیتروژن

در صورت کمبود نیتروژن در گیاه، اوره را می توان در مراحل انتهایی پنجه زدن و وجین دوم به صورت محلول پاشی بر روی برگ ها نیز مصرف کرد.
برای سمپاش های بزرگ، از محلول 3% اوره (3 کیلوگرم در 100 لیتر آب) استفاده کنید. سمپاشی باید به صورت ضربدری انجام شود تا کل محصول به خوبی پوشانده شود و در مجموع از 300 لیتر آب در هکتار استفاده شود.
در صورت استفاده از حجم کم، می توان تا 20 درصد از اوره استفاده کرد.

مصرف فسفر

گندم نسبت به سایر محصولات تابستانه (خریفی) فسفر بیشتری مصرف می کند. بنابراین، فسفر را روی گندم مصرف کنید و مصرف آن را در کشت بعدی (خریفی) متوقف کنید.

بهترین کود مایع برای گندم دیم

با توجه به تنوع عوامل مؤثر، نمی‌توان یک کود مایع را به عنوان بهترین کود برای تمام شرایط معرفی کرد.

با این حال، برخی از کودهای مایع که به طور کلی برای گندم دیم مفید هستند عبارتند از:

کودهای کامل NPK: این کودها حاوی سه عنصر اصلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند که برای رشد گندم ضروری هستند.
کودهای فسفر بالا: گندم دیم در خاک‌های فقیر از فسفر، به این کودها نیاز دارد.
کودهای میکرو: این کودها حاوی عناصر ریزمغذی مانند روی، آهن و بور هستند که برای سلامت و عملکرد گندم ضروری هستند.
نکاتی برای انتخاب و استفاده از کود مایع برای گندم دیم
قبل از انتخاب کود، آزمایش خاک را انجام دهید تا از نیازهای غذایی خاک خود مطلع شوید.
کود مایع را با توجه به مرحله رشد گندم انتخاب کنید.
دستورالعمل‌های روی برچسب کود را به دقت مطالعه و اجرا کنید.
از کود مایع با کیفیت بالا استفاده کنید.
در زمان مناسب و با روش صحیح کوددهی را انجام دهید.

اگر نیازهای غذایی گندم را برآورده کنید و آفات و بیماری ها را کنترل کنید، می توانید مطمئن باشید که برداشت خوبی خواهید داشت. این راهنما به شما کمک می کند تا کمبود مواد مغذی در گندم را شناسایی کنید تا این مواد مغذی را دوباره پر کنید تا عملکرد خود را افزایش دهید.

علائم کمبود عناصر غذایی در گندم

روی

علائم: لکه‌های قهوه‌ای روشن نامنظم با حاشیه قهوه‌ای تیره روی تیغه برگ
عواقب: کاهش محصول، کیفیت پایین دانه
دلایل: خاک با pH بالا، کاشت در شرایط سرد و مرطوب، خاک غنی از فسفر

نیتروژن

علائم: کاهش تعداد پنجه، اندازه کوچک یا غیرمعمول پنجه
عواقب: کاهش محصول
دلایل: خشکی، آبیاری شدید، خاک با مواد آلی کم

فسفر

علائم: رنگ‌های ارغوانی روی برگ‌ها، توقف رشد گیاه، کاهش بیش از 50 درصدی عملکرد در صورت عدم اصلاح
عواقب: کاهش شدید محصول
دلایل: آسیب ریشه و ساقه، کاشت در مناطق غنی از آهن، خاک اسیدی، خاک با سطح فسفات پایین

کلسیم

علائم: برگ‌های پیچ خورده یا خمیده
عواقب: کاهش عملکرد و کیفیت
دلایل: خاک شنی یا اسیدی، خاک غنی از سدیم، استفاده بیش از حد از کود پتاسیم یا نیتروژن

بور

علائم: خوشه‌های متراکم غیرطبیعی، تعداد کم دانه در بلال
عواقب: کاهش کیفیت و کمیت محصول
دلایل: خشکسالی، خاک با سطوح بالای کلسیم و نیتروژن، خاک شنی و قلیایی، خاک با مواد آلی کم

مولیبدن

علائم: کمترین اثر را در غلات دارد، بنابراین علائم واضحی ندارد.
عواقب: کاهش جزئی در جذب فسفر و نیتروژن
دلایل: خاک با محتوای آلی کم، خاک اسیدی

میزان کوددهی

میزان کود مورد نیاز به نوع خاک و توصیه‌های حاصل از آزمایش خاک بستگی دارد. به طور متوسط، 200 تا 300 کیلوگرم کود DAP در هکتار برای گندم استفاده می‌شود.

نکات مهم

برای تشخیص دقیق کمبود عناصر غذایی، آزمایش خاک ضروری است.
علائم کمبود عناصر غذایی می‌توانند مشابه باشند، بنابراین تشخیص دقیق نیاز به تخصص دارد.
استفاده بیش از حد از کودها می‌تواند به گیاهان آسیب برساند، بنابراین باید از دستورالعمل‌های توصیه شده پیروی کرد.

با آگاهی از علائم کمبود عناصر غذایی و استفاده صحیح از کودها، می‌توانید به افزایش کیفیت و کمیت محصول گندم خود کمک کنید.

سخن پایانی: تغذیه تخصصی گندم برای عملکرد بهتر

دستیابی به بالاترین عملکرد گندم در زمین شما با به کارگیری روش‌های نوین کشاورزی و دانش روز امکان‌پذیر است. انتخاب رقم مناسب، کاشت به موقع، مدیریت صحیح خاک، کوددهی اصولی، آبیاری صحیح، کنترل آفات و بیماری‌ها، و استفاده از روش‌های نوین کشاورزی مانند کشاورزی دقیق، عواملی کلیدی برای افزایش تناژ گندم هستند.
علاوه بر این، شرایط آب و هوایی مناسب، کیفیت بذر، مدیریت علف‌های هرز و برداشت به موقع نیز در دستیابی به بیشترین تناژ گندم در هکتار نقش دارند.

کوددهی برگی (از طریق برگ) می‌تواند در کنار روش‌های سنتی کوددهی خاک، به تأمین نیازهای تغذیه‌ای گندم کمک کند. اما نکته کلیدی توجه به زمان مناسب برای هر نوع ماده مغذی و نیازهای متغیر گندم در طول فصل رشد است.
آغاز مصرف کودهای برگی از مرحله پنجه‌زنی تا پایان مرحله خوشه‌دهی امکان‌پذیر است. مزیت عالی این روش امکان ترکیب این کودها با اکثر سموم دفع آفات و قارچ‌کش موجود در بازار است که گاهی اوقات باعث افزایش اثربخشی آنها نیز می‌شود.
در حال حاضر، انواع مختلفی از ریزمغذی‌ها برای گندم در بازار وجود دارد. با این حال، انتخاب یک ترکیب جامع که تمام نیازهای گندم را در مراحل مختلف رشد تأمین کند، بهترین راهکار برای جلوگیری از کمبود مواد مغذی در مراحل بعدی است.
با به کارگیری روش‌های نوین تغذیه برگی در کنار کوددهی خاک، می‌توانیم عملکرد گندم را به میزان قابل توجهی افزایش دهیم.